گزارشی از اشتباهات آزمایشگاهی و بررسی دلایل بروز آن | آزمایش در بوته آزمایش!
مسئولان، اشتباهات آزمایشگاهی را ناشی از بی‌توجهی به دستورالعمل‌های پیش از آزمایش می‌دانند. این خطا‌ها نه تنها فرایند درمان را مختل می‌کند، بلکه تشخیص پزشک را نیز با چالش مواجه می‌کند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ «اشتباهات آزمایشگاهی» موضوعی است که گاه گریبان برخی شهروندان را می‌گیرد. این خطا‌ها نه تنها فرایند درمان را مختل می‌کند، بلکه تشخیص پزشک را نیز با چالش مواجه می‌کند. برپایه آنچه مسئولان آمار داده‌اند، از ۶هزار آزمایشگاه فعال در کشور سالانه ۲میلیارد جواب آزمایش تولید می‌شود؛ رقمی که به خودی خود بر اهمیت دقت و صحت این نتایج در فرایند تشخیص و درمان بیماری‌ها تأکید می‌کند.
درکنار این رقم کلانِ تولید جواب آزمایش در کشور، این سؤال نیز مطرح است که چند درصد از این نتایج، مشمول خطای آزمایشگاهی می‌شوند؛ خطا‌هایی که همانند خطا‌های پزشکی می‌تواند برپایه علل و عواملی نظیر تجهیزات فرسوده یا ضعف در نیروی ماهر باشد و نمی‌توان وجود آن‌ها را نادیده گرفت.
اگرچه مسئولان به صورت غیرمستقیم این نوع خطا را همانند خطای پزشکی تأیید کرده‌اند، در جست وجوی اینترنتی، اطلاعات آماری شفاف و دقیقی از خطا‌های آزمایشگاهی دردسترس نیست. تنها اشاره‌ای که وجود دارد، حاکی از آن است که ۷۰ تا ۸۰درصد خطا‌های آزمایشگاهی مربوط به «رعایت نکردن شرایط پیش از آزمایش» است.
خطگفته‌های رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی خراسان نیز با استناد به آمار جهانی بر همین موضوع تأکید می‌کند. دکتر سزاوار می‌گوید براساس آمار‌های جهانی، خطا‌های ناشی از رعایت نکردن الزامات پیش از آزمایش، حدود ۸۵درصد است. روایت‌هایی که می‌خوانید، گلایه‌های مردمی از خطا‌های آزمایشگاه هاست؛ خطا‌هایی که گاه با استرسی توأم با درد‌های ناشناخته یا تصوری از بیماری‌های علاج ناپذیر همراه می‌شود و پیامد آن، سپری شدن روز‌ها با چاشنی آدرنالین است.
روایت اول؛ پاسخ عجیب آزمایشگاه
همه چیز از یک چکاپ ساده شروع شد؛ چکاپی که با تکرار آزمایش و تشخیص یک بیماری مهلک ادامه یافت. زندگی من به روز‌های قبل آزمایش و روز‌های بعد آزمایش تقسیم شد؛ روز‌هایی که با تصوری مبهم از آینده‌ای دردناک، پشت سر گذاشتم.
چند ماه قبل بود که برای چکاپ سالانه مراجعه کردم. چند روز بعد، از آزمایشگاه به من زنگ زدند و گفتند که باید دوباره برای گرفتن آزمایش مراجعه کنم. کمی عجیب و غیرمنتظره بود، اما دوباره برای تکرار آزمایش، مراجعه کردم. بعد از یک هفته جواب آزمایش آمد و به من گفتند که هپاتیت پیشرفته دارم.
ازآنجایی که آزمایش دو بار تکرار شده بود، یک درصد هم فکر نمی‌کردم که نتیجه اش اشتباه باشد. سعی کردم خودم را قانع کنم. اما هربار این جمله از ذهنم گذشت که کجا و چطور این بیماری را گرفته‌ام؟ گاهی سراغ جست وجوی اینترنتی می‌رفتم تا علل و علائم هپاتیت پیشرفته را پیدا کنم. عجیب بود؛ هیچ کدام از علائم را نداشتم.
چند روز به همین منوال گذشت و درنهایت تصمیم گرفتم کار درمان را شروع کنم. سراغ یک پزشک متخصص رفتم و به او چگونگی شناسایی بیماری‌ام را توضیح دادم. در ادامه، دکتر تصمیم گرفت چند آزمایش پیشرفته و اسکن کبد را تجویز کند.
چند روزی درگیر آزمایش‌های جدید بودم. وقتی جواب آزمایش را به دکتر نشان دادم، گفت شما اصلا بیماری هپاتیت ندارید. دکتر گفت حتی کبدم چرب نیست! بلافاصله سراغ آزمایشگاه رفتم و اتفاقی را که افتاده بود، با کارکنان آنجا مطرح کردم. مسئول آزمایشگاه در ابتدا حاضر نبود خطای آزمایشگاهش را بپذیرد، اما وقتی آزمایش‌های پیشرفته و تکمیلی را که گرفته شده بود به او نشان دادم، این طور پاسخ داد: وقتی شما خودتان هیچ مشکلی نداشتید و برای چکاپ رفته بودید، باید شک می‌کردید و دوباره یک آزمایش تکمیلی می‌گرفتید!
روایت دوم؛ سرطان خون داری!
تا قبل از شنیدن واژه سرطان، علت ضعف و لرز بدنش را به پای کم خونی همیشگی اش می‌گذاشت، با این حال برای آنکه خیالش راحت شود، سراغ پزشک و انجام آزمایش خون رفت. جواب آزمایش، تعداد پلاکت خون را غیرطبیعی دانسته بود. با این جواب، شک دکتر به بیماری سرطان خون بود. می‌گوید: تا رسیدن جواب آزمایش بعدی نصف عمر شدم. تمام سؤالات و بیماری‌های قبلی را که داشتم، در ذهنم پازل وار کنار هم چیدم: «چرا این همه زودبه زود مریض می‌شم؟ شاید به خاطر همین بوده. پارسال دکتر به من گفت کم خونی دارم. شاید به خاطر همین بود.»
تا آماده شدن جواب آزمایش‌های بعدی، هر لحظه همچون عمری بود که گذشت. جواب آزمایش بعدی را که بردم، تعداد پلاکت‌ها را طبیعی نشان می‌داد. پزشک متخصص خون، خیالم را راحت کرد و گفت: کسی که تب و لرز شدید می‌کند، فاکتور‌های خونی اش به هم می‌ریزد. این اتفاق ممکن است برای هر فردی بیفتد، اما سؤال من این است که چرا آزمایشگاه‌ها سطح بندی نمی‌شوند؟
روایت سوم؛ جواب گم شده
با درد شدید شکم به دکتر مراجعه کردم. دکتر برای من، آزمایش خون و کشت ادرار نوشت. وقتی جواب آزمایش را نزد دکتر بردم، گفت جواب کشت ادراری که برای من نوشته است، میان نتایج آزمایشگاه وجود ندارد. به دکتر گفتم من خیلی درد دارم و نمی‌توانم تحمل کنم. گفت چاره‌ای نیست و بدون جواب کشت ادرار نمی‌تواند تشخیص دقیق دهد.
وقتی به مسئول آزمایشگاه مراجعه کردم، ابتدا منکر اشتباه آزمایشگاه شد و گفت همه آنچه دکتر تجویز کرده است، انجام داده‌اند، اما وقتی جواب آزمایشی را که به من داده بودند، مشاهده کرد، فقط به همین یک جمله بسنده کرد: «دوباره آزمایش بدهید!».
آزمایشگاه‌ها خطا دارند، اما اندک
دکتر مجید سزاوار، رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی خراسان است. او اشتباهات آزمایشگاهی را رد نمی‌کند، اما تأکید می‌کند که تعداد آن‌ها کم و ناچیز است.
توضیحات سزاوار برای چگونگی بروز خطای آزمایشگاهی از این قرار است: درمجموع خطا‌های آزمایشگاهی به سه مرحله قبل از انجام آزمایش (پذیرش و نمونه گیری)، مرحله انجام آزمایش و پس از انجام آزمایش (جوابدهی) تقسیم بندی می‌شود. براساس آمار‌های جهانی، بیشترین خطا‌های آزمایشگاهی (حدود ۸۵ درصد) مربوط به مرحله قبل و بعد از انجام آزمایش است. در مرحله انجام آزمایش به دلیل وجود دستگاه‌های پیشرفته و اتوماتیک، میزان خطا‌ها به کمتر از ۱۵ درصد می‌رسد.
رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی خراسان در ادامه، دلایلی برای این آمار برمی شمرد و می‌گوید: دربین گروه‌های پزشکی، کمترین شکایات مربوط به مراکز پاراکلینیک ازجمله آزمایشگاه هاست. یکی از دلایل، این است که آزمایش یک ابزار کمکی برای پزشکان است.
دکتر سزاوار می‌افزاید: مهم‌ترین دلیل برای این آمار اندک، این است که دربین تمام گروه‌های پزشکی، آزمایشگاه‌ها اولین گروهی هستند که مستندسازی و رعایت استاندارد‌های جهانی و الزامات مرجع سلامت کشور را اجرا کرده‌اند. دیگر آنکه آزمایشگاه‌ها را سالیانه چندین بار، ممیزان اداره امور آزمایشگاه ها، دقیق ارزیابی می‌کنند.
رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی خراسان در ادامه، آماری از وضعیت مشهد برای خطا‌های آزمایشگاهی می‌دهد و می‌گوید: از نظر آمارِ مربوط به شکایات خطا‌های آزمایشگاهی از ابتدای سال تاکنون، هیچ شکایتی از آزمایشگاه‌ها ثبت نشده است. در سال۱۴۰۳ نیز تعداد شکایت‌های مربوط به خطا‌های آزمایشگاه ها، جمعا چهار شکایت بوده است.
نکته تأمل برانگیز، روند طولانی و پیچیده رسیدگی به شکایات است که خود می‌تواند عاملی برای کاهش آمار گزارش و ثبت شکایت مردمی شده باشد. سزاوار این موضوع را این طور پاسخ می‌دهد: به طورکلی و تقریبی برای رسیدگی به پرونده‌ها حدود دو ماه زمان درنظر گرفته شده است. به این نکته نیز باید توجه کرد که هر پرونده را باید دادیار مربوط یا عضو محقق، بررسی کند و در این راستا، مستندات کافی برای انشای رأی نهایی فراهم شود. بر همین اساس و بنا به موضوع شکایت و مستندات پرونده، این زمان می‌تواند بسیار متغیر باشد.
او در ادامه، روند رسیدگی به شکایات را این طور توضیح می‌دهد: به طورکلی دو نوع شکایت انتظامی و کیفری مطرح است. شکایات انتظامی در سازمان نظام پزشکی رسیدگی می‌شود. در صورت اثبات شکایت شاکی، نتیجه نهایی مجازات‌های انتظامی، متوجه فردی است که از او شکایت شده است (پزشک یا عضو سازمان نظام پزشکی).
رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی خراسان می‌افزاید: این مجازات بسته به نوع و شدت می‌تواند، تذکر شفاهی یا کتبی، لغو پروانه طبابت به صورت موقت در محل خدمت، لغو دائم پروانه طبابت در سراسرکشور و... باشد. چنانچه هدف شاکی، دریافت خسارت و دیه باشد، باید در دادسرای عمومی وانقلاب طرح شکایت کند.
سطح بندی آزمایشگاه‌ها براساس کیفیت، دقت و تخصص، یکی از خواسته‌های مردم است. دکتر سزاوار این خواسته مردمی را این طور توضیح می‌دهد: وزارت بهداشت و آزمایشگاه مرجع سلامت برای درجه بندی آزمایشگاه‌ها تصمیم‌هایی گرفته‌اند، اما ازآنجایی که تنوع خدمات و بخش‌های تخصصی در آزمایشگاه بسیار متغیر است، این امر امکان پذیر نیست.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
